مطالعه فیزیولوژی تولیدمثل در مولدین ماده کفال خاکستری (Mugil cephalus) با استفاده از پروفیل استروئیدهای جنسی و مطالعات بافت شناسی

چکیده طی یک دوره شش ماهه (از مرداد تا دی ماه سال 1380) مراحل رسیدگی تخمدان ماهی کفال خاکستری             (Mugil cephalus) (دوره تکامل تخمدان) در استخرهای پرورشی جنوب شرق دریای خزر (گمیشان) از نظر بافت شناسی مورد بررسی قرار گرفت. در طی این بررسی مراحل مختلف تکامل تخمک‌ها (تغییرات هسته و قطر تخمک و چگونگی ایجاد وزیکول‌های زرده، دانه‌های زرده و قطرات چربی) بررسی شد. جهت القاء بلوغ نهایی، به دوازده ماهی ماده کفال خاکستری دو تزریق هورمونی به فاصله 24 ساعت  با ترکیبی از هورمون‌های هیپوفیز کپور به‌مقدار 20 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در مرحله اول و ترکیبی از hCG به میزان 20 واحد بین‌المللی به ازای 100 گرم وزن بدن  و هیپوفیز کپور به مقدار 20 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در مرحله دوم صورت گرفت. به سه کفال دیگر که به عنوان شاهد در نظر گرفته شد، فقط سرم فیزیولوژی تزریق شد. از تمام ماهیان نمونه‌هایی از تخمدان و خون در چهار زمان (0، 24، 30 و 48 ساعت پس از تزریق اول) برداشته شد. نمونه‌های خون در دمای 20- درجه سانتی‌گراد نگهداری و در پایان نمونه‌برداری، مقادیر17 بتا- استرادیول، تستوسترون و 17 آلفا-هیدروکسی پروژسترون در سرم خون با روش رادیوایمونواسی تعیین شد. هشت قطعه از ماهیانی که به آنها هورمون تزریق شده بود، تخم‌ریزی نمودند. در سرم خون این ماهیان، مقادیر17 بتا- استرادیول و تستوسترون تا 24 ساعت پس از تزریق اول افزایش  یافت و به‌ترتیب به 778/3 و 804/16 نانو‌گرم در میلی‌لیتر رسید. افزایش ناگهانی استروئید 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون همزمان با کاهش مقادیر17 بتا- استرادیول و تستوسترون بود. این تغییرات همزمان با مراحل آبگیری تخمک‌ها، شکستن وزیکول زاینده و اوولاسیون بود. تخمک‌های این ماهیان در ابتدای آزمایش مراحل زرده‌زایی را کامل نموده بودند. نوسانات استروئید‌ها در ماهیانی که تخم‌ریزی نکردند، با تأخیری نسبت به ماهیان تخم‌ریزی کرده همراه بود. تخمک‌های این ماهیان در ابتدای آزمایش مراحل زرده‌زایی را کامل نکرده بودند. هیچ تغییر معنی‌داری در مراحل رسیدگی تخمک‌ها و مقادیر 17 بتا- استرادیول، تستوسترون و 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون ماهیان شاهد مشاهده نگردید. نتایج حاصله از مطالعات بافت‌شناسی نشان داد که مرحله اول و دوم رشد تخمدان در مرداد و اوایل شهریور، مرحله سوم در شهریور و مرحله چهارم در مهر و آبان صورت می‌گیرد. از این مرحله به بعد تکامل تخمک‌ها متوقف می شود. بنابراین از آبان ماه می‌توان مولدین را جهت رسیدگی نهایی، تحت القاء هورمونی قرار داد. همچنین با توجه به نتایج حاصل از بررسی پروفیل استروئیدهای جنسی، تستوسترون، 17 بتا- استرادیول و 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون تحت تاثیر هورمون‌های گنادوتروپین، در تکامل تخمک‌های کفال خاکستری نقش کلیدی را ایفا می‌نمایند.